Elis Buba
Po të vrasësh një mendje që nuk e ke, në filtrat e gjithkapshëm të kësaj mendje që nuk zotërohet, nuk do lënë kurrfarë gjurme disa detaje që realisht janë fryma e të vërtetës. Edhe pse për shumëkënd, të gjykuara si thellësisht subjektive, këto detaje mbeten poezia e trishtë e këtij populli. E ka një miratim të heshtur mes të diturve e të paditurve, në mënyrë që këta të fundit të mos fyen e ofendohen, për mosangazhimin e tyre kulturor. Ky miratim i heshtur është se jo kushdo e kupton poezinë, në gjithë kompleksitetin e saj.
Poezia është ajo që ti nuk thua dot me zë të lartë, pa pasur ndrojtjen e të përqeshurit nga palë të tjera. Është ajo që të përvallet në kokë me orë të tëra, kur pi kafe pa pasur nevojë dhe etje për kafe. Poetike është ndjenja që kanë femrat kur përjetojnë një dashuri që nuk po i kalon përmasat e platonikes dhe normat femërore janë krejt të pazonjat për të thyer disa lloje akulli. Por poezi është edhe ai ngashërimi që dikush mund të ndjejë përbrenda, teksa përcjell me shikim, shikim e çlirët, të qeshur e të çiltër të fëmijës së tij, i cili këmbëngul të gëzojë për orë të tëra, të dëfrejë nga zgjimi në përgjumje, pa e vënë re trishtimin e atij që e ka sjellë në këtë jetë e që heshtet e shtanget nga tmerret që rezervon përditshmëria, pa kurrfarë përfillje për moshën. Ku dhe kur të lindëm moj bijë a bir?! Vetëm kaq mjafton, si prolog, zhvillim dhe epilog i një poezie që të fundos, në gryka pusesh të thella trallisje mendore.
Po të vrasësh një mendje që nuk e ke, në kapilarët që lidhin të gjithën me vetveten, nuk do mund të depërtojë kurrë, ndjenja e fortë e dashurisë, që kanë disa të marrë, për këtë vendin tonë të vogël, me emrin e çuditshëm Shqipëri. Arsyet e kësaj dashurie, pa kurrfarë ndjenje patriotike, ose nacionaliste, pa kurrfarë ndasie flamujsh e ngjyrash politike prej gomarësh, është krej e thjeshte dhe e lehte, për tu perceptuar. Pikërisht për lehtësinë dhe thjeshtësinë e saj, këtë ndjenjë mund ta rrëmbejë era, “ende pa ta zënë mirë sytë”. Ata të marre, nga të cilët nuk mundem asesi të distancohem, që e duan këtë vend dhe varrosën vit pas viti moshën më të bukur në dheun e etërve tanë, mbi gjithçka duan jetën që të fal ky vend mes malit, pyllit dhe detit. Lum ata që i përthithin ajrin dhe shijen ngazëlluese të qindra aromave që mbyten sakaq në detin e kthjellët, për tu ringritur, si shkumë e avuj dallgësh, që ridepertojnë me anë të frymëmarrjesh brenda vëzhguesit të mahnitur të hiçit mbi sipërfaqen gjysmë blu e gjysmë të blertë, duke ia ngrirë për fare pak kohën jetësore, duke i dhënë në dorë një fotografi mendore, në pjesën e pasme të së cilës mund të lexohet, …kjo është jeta jote.
Po të vrasësh një mendje që nuk e ke, nuk do ta kuptosh kurrë boshllëkun e këtyre njerëzve të ngurtë. Do vazhdosh letshëm të zakonshmen dhe gërryerja që të ha, përpos shpirtin edhe personalitetin, do bëjë kërdinë në ty, derisa boshllëku në kraharorin dhe kafkën tënde të jetë total. Bëj një diferencim e distancim shumë të madh mes asaj ç’ka ndjej për këtë vend dhe asaj ç’ka ndjej për njerëzit e këtij vendi.
Po të vrasësh një mendje që nuk e ke, thjesht i hipën makinës dhe nisesh për pak fresk diku nga brigjet e Adriatikut, Jonit, Valbonës, Osumit etj. Do pishësh nja tre apo katër kafe gjatë ditës, një duzinë me birra, pas mishit apo peshkut e më pas do t’i ngulësh sytë vetes në pasqyrën ballore të makinës. Do ndërrosh stacionet e radios, njëri pas tjetrit e do dëgjosh kryesisht muzikë të huaj e fare pak shqiptare. Edhe pse e ke në gjuhën tënde, këtë të fundit e gjykon si të dobët. E ndjen që nuk ka shpirt. Doemos e sjellë si repertor i dikujt që nuk e njeh muzikën, nuk e lexon dot muzikën, nuk orkestron në asnjë instrument, por merret me muzikë. Po aq për tu përmendur, në krupën që të kall muzika moderne shqiptare, është shterpësia ndjesore e rrjedhimisht njerëzore që përcjellin tekstet e këtyre këngëve, që përcillen tek ne nga individë që nuk e njohin vargun, rimën, poezinë. Nuk e njohin vetën dhe atë kuptim që kjo vete ka, ose kjo vete do të përcjellë, nuk e njohim letërsinë. Përpos rrjeteve sociale asfare nuk lexojnë, por gjithsesi shkruajnë. Rrjedhimisht në ato pak lokale ku lëvrohet muzika për së gjalli, me orkestrantë dhe muzikantë të vërtetë, mund të dëgjosh edhe sot e kësaj dite “O moj Sarandë, o moj Delvinë” dhe në anapullimin e stileve kemi klishenë e “Lemon tree” të shkarravitur natë për natë nga gishtërinjtë mbi telat e kitarës.
Do t’ia shkulësh sytë, pas këtij momenti feksës, humbëtirës së vetes nga pasqyra ballore e makinës e gjatë rrugës së kthimit do skërmitesh mes vetes e miqve, për pështjellimin që të krijojnë ngrehinat e mëdha në mes të pyjeve, a rrëzë ndonjë kodrine që sheh detin. Përpos kësaj, vrerosesh me faktin se më kabatë, modernet e voluminozet e këtyre godinave, u përkasin ish zyrtarëve por edhe zyrtarëve aktualë e ku i dihet edhe ndonjë zyrtari të ardhshëm. Befas dikush të kujton Reformën në Drejtësi, në formë anekdode dhe mekesh duke qeshur ndërsa gëlltit lotët e pezmit.
Kur vret një mendje që nuk e ke, përjeton një nastradinizëm grotesk. Gjallon në një flluskë viskoze sapuni përplot me iluzione, që të falin gjumë të qetë përnatë. Mbështet kokën në shtrat që të qetohesh, duke u lutur pa zë, që betoniera e cila vazhdon punën e zhurmshme, për ditë të diele në 8 të mbrëmjes, saktësisht poshtë dritares tënde, të mbarojë punë sa më shpejtë.
Kur vret një mendje që nuk e ke, nuk i ke hedhur hi syve vetes, por baltë.